Mga Karapatan ng Kasambahay sa Ari-arian ng Yumao Niyang Amo

Tanong: May karapatan ba ang isang kasambahay na mabigyan ng maayos na tirahan o perang panimula matapos magsilbi sa kanyang amo na yumao na?

Sa ilalim ng batas ng Pilipinas, ang mga kasambahay (domestic workers) ay may mga karapatan na nakasaad sa Republic Act No. 10361 o ang "Batas Kasambahay." Ang batas na ito ay naglalayong protektahan ang mga karapatan ng mga kasambahay, kabilang ang kanilang karapatan sa tamang pasahod, maayos na tirahan, at benepisyo tulad ng SSS, PhilHealth, at Pag-IBIG.

Karapatan sa Tirahan: Ayon sa batas, ang isang kasambahay ay may karapatang mabigyan ng kanyang amo ng maayos at ligtas na tirahan habang siya ay nasa ilalim ng serbisyo. Gayunpaman, ang karapatang ito ay tumatagal lamang habang ang kasambahay ay nasa aktibong serbisyo. Kapag natapos na ang kanilang serbisyo, wala nang obligasyon ang amo na magbigay ng tirahan, maliban na lamang kung may kasunduan o kontrata na nagsasaad nito.

Karapatan sa Ari-arian ng Yumao na Amo: Kung ang isang kasambahay ay nanilbihan sa kanyang amo na yumao na, at ang ari-arian ay naiwan sa mga tagapagmana o napasailalim sa pamamahala ng isang abogado o iba pang tao, hindi awtomatikong may karapatan ang kasambahay na manatili sa ari-arian. Ang karapatang manatili o humingi ng kompensasyon ay maaaring nakabatay sa mga probisyon ng huling testamento (Last Will and Testament) ng amo, kung mayroon man. Kung wala, ang karapatan ng kasambahay ay limitado sa mga benepisyong legal na dapat niyang matanggap, tulad ng separation pay o iba pang kabayaran para sa mga hindi nabayarang sahod o benepisyo.

Pananagutan ng Tagapagmana o Bagong May-ari: Ang mga tagapagmana o bagong may-ari ng ari-arian ng yumao ay walang obligasyon na magbigay ng karagdagang benepisyo, tirahan, o anumang uri ng tulong pinansyal sa kasambahay ng kanilang pumanaw na kaanak, maliban kung ito ay nakasaad sa huling testamento o isang kasunduan. Ang anumang hiling ng kasambahay para sa karagdagang tulong ay kailangang idaan sa maayos na pag-uusap o kasunduan, at hindi sa legal na karapatan.

Puwersahang Pagpapaalis: Kung ang kasambahay ay pinapaalis mula sa tirahan na kanyang tinitirhan na pag-aari ng yumao niyang amo, at wala siyang ibang matutuluyan, maaaring humingi siya ng palugit o tulong sa barangay o lokal na pamahalaan. Gayunpaman, ang desisyon ng bagong may-ari ng ari-arian ay may legal na batayan, lalo na kung ang kasambahay ay wala nang karapatan na manatili doon.

Konklusyon: Walang legal na obligasyon ang mga tagapagmana o bagong may-ari ng ari-arian ng yumao na magbigay ng tirahan o tulong pinansyal sa kasambahay ng kanilang pumanaw na amo. Anumang hiling para sa tulong ay kailangang maipagkasundo at hindi maituturing na isang legal na karapatan ng kasambahay.