Pag-Aayos ng Dokumento ng Lupa na Nasa Tax Declaration pa Lamang

Paano namin maisasaayos ang titulo ng lupa na naiwan sa amin at nasa tax declaration pa lamang?

Kapag ang lupa ay nasa ilalim pa lamang ng tax declaration, ito ay nangangahulugang ang lupa ay hindi pa rehistrado at walang titulo na inisyu ng Registry of Deeds. Ang tax declaration ay isang dokumento na nagpapatunay ng pagbabayad ng buwis sa lupa, ngunit ito ay hindi sapat upang mapatunayang ikaw ang tunay na may-ari ng lupa. Kung nais mong magkaroon ng titulo ng lupa, narito ang mga hakbang na dapat sundan:

1. Kumuha ng Extrajudicial Settlement of Estate: Kung ang lupa ay minana mula sa mga magulang na yumao na, kinakailangan munang magpatuloy sa extrajudicial settlement. Ito ay isang kasunduan sa pagitan ng mga tagapagmana upang hatiin ang ari-arian ng namatay na wala itong iniwang last will and testament. Ang dokumentong ito ay dapat na notaryado at iparehistro sa Register of Deeds.

2. Pagsusuri ng Original na Dokumento ng Pagmamay-ari: Suriin kung ang lupa ay mayroong mother title o original certificate of title (OCT) o transfer certificate of title (TCT). Kung mayroon, kinakailangang hanapin ang mga orihinal na kopya nito. Kung ang lupa ay walang titulo ngunit nasa tax declaration lamang, kinakailangan itong ipailalim sa proseso ng administratibo upang makakuha ng titulo.

3. Paghahanda ng mga Dokumento: Kung ang lupa ay nasa ilalim lamang ng tax declaration, kinakailangan mong mag-apply para sa land titling sa ilalim ng Republic Act No. 10023, o ang "Free Patent Act" kung ito ay isang residential land, o sa ibang batas na naaangkop kung sakahan ang lupa. Kailangan mong maghanda ng mga dokumento tulad ng mga affidavit, blueprint ng lupa (survey plan), at patunay ng paninirahan o pagmamay-ari ng lupa.

4. Pagsusumite ng Application para sa Land Titling: Dalhin ang lahat ng kinakailangang dokumento sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) o sa iba pang kaukulang ahensya. Maaaring kailanganin mo ring magsumite ng mga supporting documents tulad ng mga resibo ng bayad sa buwis (Real Property Tax), at mga sertipiko mula sa barangay at munisipyo.

5. Pagsusuri ng DENR o Land Registration Authority (LRA): Ang mga ahensya na ito ang magsasagawa ng pagsusuri kung ang lupa ay puwedeng maiparehistro at magkaroon ng titulo. Maaari ring magsagawa ng ocular inspection upang tiyakin ang katotohanan ng mga isinumiteng dokumento.

6. Pag-isyu ng Decree at Pagpaparehistro ng Titulo: Kapag natapos na ang pagsusuri at naaprubahan ang aplikasyon, maglalabas ng decree ang ahensya para sa registration ng lupa sa Register of Deeds. Sa wakas, mag-iisyu na ng titulo ng lupa, at ikaw na ang opisyal na may-ari nito.

Ang proseso ng pagpapatitulo ng lupa mula sa tax declaration ay maaaring maging mahaba at kumplikado, kaya’t mainam na magpakonsulta sa isang abogado upang masigurado ang tamang pagsunod sa lahat ng legal na hakbang.